ΑΡΤΕΜΙΣ 

Η Άρτεμις είναι μια από τις παλαιότερες αλλά και πιο ενδιαφέρουσες μορφές του ελληνικού πανθέου. Κόρη του Δία και της Λητούς, δίδυμη αδερφή του Απόλλωνα, θεά του κυνηγιού. Η γέννηση της θεάς τοποθετείται στο νησί Ορτυγία. Σ' αυτό το άγονο νησί μετά από φοβερές ταλαιπωρίες και περιπλανήσεις είχε καταφύγει η έγκυος Λητώ προκειμένου να κρυφτεί και να προφυλαχτεί από την καταδιωκτική μανία της νόμιμης συζύγου του Δία, της Ήρας.

Ναοί της Αρτέμιδος:

·         Βραυρώνα

·         Ναoς Αγροτέρας Αρτέμιδος                                               

·         Ναός Λιμνάτιδας Αρτέμιδος

·         Ναοί Αρτέμιδος-Αρτεμίσιο

·         Ναοί Ντιάνας-Ιταλία

·         Ναός Αυλίδειας Αρτέμιδος

·         Ναοί Αρτέμιδος στους Λουσούς

1.      Βραυρώνα:

Στην Βραυρώνα λατρευόταν η Άρτεμις Βραυρωνία. Είναι από τους σημαντικότερους ναούς της αρχαίας Ελλάδας. Η λατρεία της θεάς ήταν τέτοια που στην περιοχή δόθηκε το όνομα Αρτέμιδα Αττικής. Στην περιοχή υπάρχει το Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνος, με εκθέματα από το ιερό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, την νεκρόπολη της Μυρρινούντας (Μερέντα) και της Αναβύσσου, καθώς και ευρήματα της ευρύτερης περιοχής των Μεσογείων. Ήταν χτισμένη σε έναν κολπίσκο στις ακτές του Νότιου Ευβοϊκού κόλπου, κοντά στον σημερινό οικισμό της Λούτσας. Πρωτοκατοικήθηκε από την νεολιθική εποχή. Την εποχή του Θησέα (εποχή του χαλκού) η Βραυρώνα ήταν ένας από τους 20 δήμους που ενώθηκαν και αποτέλεσαν το μετέπειτα Αθηναϊκό κράτος. 

2.      Ναός Αγροτέρας Αρτέμιδος-Μέτς :

Ήταν ναός ιωνικού ρυθμού, κτισμένος το 448 π.Χ., ίσως από τον Καλλικράτη. Ομοιάζει με τον Ναό της Απτέρου Νίκης. Τον αναφέρουν ο Πλάτων και ο Παυσανίας, ενώ κατά τον Πλούταρχο στην περιοχή αυτή τελούνταν τα Μικρά Ελευσίνια Μυστήρια. Συνδέεται άμεσα με την νίκη των Αθηναίων στην Μάχη του Μαραθώνα. Εδώ τελούταν ετήσιες θυσίες και γιορτές προς τιμή της θεάς Αρτέμιδας εκπληρώνοντας έτσι το τάμα των Αθηναίων για να την ευχαριστήσουν για τη νίκη τους στη Μάχη.

Μετατράπηκε αργότερα σε χριστιανικό ναό με νεκροταφείο και διευρύνθηκε κατά τον 17ο αιώνα με τρούλο, ενώ ονομάστηκε «Παναγιά στην Πέτρα». Κατεδαφίστηκε το 1778 για να κτιστεί το τείχος γύρω από την Ακρόπολη. Σήμερα είναι αρχαιολογικός χώρος ανάμεσα στις οικοδομές.

3.      Ναός Λιμνάτιδας Αρτέμιδος:

Στην νότια πλευρά του όρους  Λαπίθα , στην Τριφυλία, βόρεια του χωριού Αρτέμιδα και στην θέση Ψιλολιθάρια ,υπάρχουν τα ερείπια του ιερού ναού της Λιμνάτιδας Αρτέμιδος. Αυτός ο ναός ήταν σε χρήση από τα γεωμετρικά χρόνια και είχε αγροτικό χαρακτήρα. Ήταν πολυσύχναστος και με έντονη δραστηριότητα.

4.      Αρτεμίσιο:

Tο Αρτεμίσιο της Εφέσου ή Ναός της Αρτέμιδος της Εφέσου στην Έφεσο της Μικράς Ασίας αποτελούσε ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

5.      Ναοί Ντιάνας Ιταλία:

Στη ρωμαϊκή μυθολογία, η Ντιάνα είναι η παρθένος θεότητα του κυνηγιού, αντίστοιχη με την Άρτεμη της ελληνικής μυθολογίας.  Αυτή κι ο δίδυμος αδερφός της, Απόλλων, γεννήθηκαν στο νησί Δήλος. Η Ντιάνα ήταν κόρη του Γιούπιτερ και της Λατόνα. Λατρευόταν σε ένα ναό στον Αβεντινό Λόφο της Ρώμης.

6.      Ναός  Αυλείδιας  Αρτέμιδος:

Η αρχαία Αυλίδα βρίσκεται στο δρόμο για τη Χαλκίδα, σε μια έκταση που περιγράφεται από το Μεγάλο Βουνό και τους φυσικούς όρμους Μικρό Βαθύ και Μεγάλο Βαθύ. Το ιερό της Άρτεμης βρίσκεται στο Μικρό Βαθύ, μέσα σε βιομηχανική περιοχή. Ο ναός ήταν το σημαντικότερο οικοδόμημα του ιερού της Άρτεμης. Είναι χωρισμένος σε 3 μέρη:

§  Ανοιχτός πρόναος με 4 ή 6 κίονες.

§  Κυρίως ναός ή σηκός, ο οποίος διαιρείται σε 3 κλίτη με 2 σειρές 4 ιωνικών κιόνων.

§  Κλειστός οπισθόδομος (άδυτο)

7.      Ναοί Αρτέμιδος Λουσοί:

 Οι Λουσοί ήταν αρχαία πόλη της Αρκαδικής Αζανίας, σήμερα διοικητικά ανήκει στον Νομό Αχαΐας.Κατά το συμμαχικό πόλεμο , 220 π.χ. - 217 π.χ. οι Αιτωλοί έφτασαν στο ιερό της Άρτεμης που ήταν σεβαστό από όλους τους Έλληνες και ιερό άσυλο, εκεί όμως έκαναν ιεροσυλία αρπάζοντας τα κοπάδια που ανήκαν στο ιερό της Άρτεμης.

Εορτασμός της Αρτέμιδος.

·         Σπονδές των Πλαταιών την έκτη ημέρα του αττικού μήνα Βοηδρομιώνος.

·         Επιστροφή της Ιφιγένειας στην σημερινή Αρτέμιδα Αττικής.

·         Μικρά Ελευσίνια Μυστήρια στον ναό της Αγροτέρας Αρτέμιδος στο Μετς.

·         Αμαρυσία αρχικά στην Αμάρυνθο της Εύβοιας, και αργότερα στην Αττική στο Μαρούσι.

·         Ελαφηβόλια την έκτη μέρα του ένατου Αττικού μήνα, Ελαφηβολιώνος, σε αρκετές περιοχές της αρχαίας Ελλάδας.

·         Εφέσια στην αρχαία Έφεσο.

·         Μουνίχια την 16η του Μουνιχιώνα (1η Απριλίου) στο λόφο Μουνιχίας στον Πειραιά.

Ονομασίες της Αρτέμιδος.

·         Αγροτέρα,

·         Αλφειαία,

·         Αμαρυσία,

·         Βραυρωνία,

·         Δικτυνναία στο Δίστομο,

·         Εκάτη,

·         Ελαφηβόλος,

·         Ελαφιαία,

·         Ευπλοία,

·         Επιδήλιος

·         Εφεσία,

·         Λαφρία,

·         Λιμνάτιδα,

·         Μουνιχία,

·         Ντιάνα,

·         Σωτήρα, στην Πελλήνη,

·         Τρικλαρία,

·         Φιλομείρακος.

Κάποια από τα επίθετα και τους προσδιορισμούς της θεάς δείχνουν ότι η Άρτεμη είναι μια θεά της φύσης με κυριαρχία στο σύνολο του ζωικού βασιλείου. Ειδικά η σχέση της με τα ελάφια καταδεικνύεται από μύθους που τη συσχετίζουν με τον Ηρακλή, τον Ακταίωνα , την Ιφιγένεια.

Άρτεμις και Ιφιγένεια:

Ιφιγένεια στην Αυλίδα:

Όταν ο στόλος των Αχαιών συγκεντρώθηκε στην Αυλίδα, εγκλωβίστηκε εκεί από την άπνοια.Η αιτία γι' αυτό ήταν, σύμφωνα με τον μάντη Κάλχαντα , ο θυμός της Άρτεμης. Οι αιτίες για τον θυμό της ποικίλουν:

1. Ο πατέρας του αρχιστράτηγου, ο Ατρέας, δεν είχε θυσιάσει το αρνί με το χρυσόμαλλο δέρας στη θεά.

2. Ο Αγαμέμνονας υπερηφανεύτηκε για τις κυνηγετικές του ικανότητες συγκρίνοντάς τες με της θεάς. 

3. Ο Αγαμέμνονας αθέτησε την υπόσχεση του να προσφέρει στη θεά το καλύτερο προϊόν της χρονιάς, που έτυχε να είναι η κόρη του Ιφιγένεια.

Η θυσία της κόρης του στρατηγού, της Ιφιγένειας, θα απεγκλώβιζε τον στόλο από την απραξία. Ο Αγαμέμνονας δέχτηκε να τελέσει τη θυσία είτε από φιλοδοξία,είτε για το κοινό καλό. Με δόλο ζήτησε από τη γυναίκα του Κλυταιμνήστρα να έρθει στην Αυλίδα, επικαλούμενος αρραβώνα της κόρης τους με το πρωτοπαλίκαρο των Ελλήνων, τον Αχιλλέα. Όταν ο αρχηγός των Μυρμιδόνων πληροφορήθηκε τον δόλο και την εμπλοκή του ονόματός του, προσπάθησε να σταματήσει τη θυσία, όμως όλο το στράτευμα -και οι δικοί του στρατιώτες- επιθυμούσαν την απεμπλοκή από το τέλμα· ο Αχιλλέας κινδύνεψε με λιθοβολισμό.

Ο Αγαμέμνονας τέλεσε τη θυσία κρυφά από την Κλυταιμνήστρα, την οποία, αμέσως μετά, έστειλε πίσω στο Άργος. Στο μεταξύ, στη διάρκεια της θυσίας η Άρτεμη αντικατέστησε την κόρη με ένα ελάφι ως θύμα, ενώ την Ιφιγένεια την οδήγησε στην Ταυρίδα, όπου και την έκανε ιέρειά της. 

Ιφιγένεια στην Ταυρίδα:

Επιστρέφοντας από την Τροία νικητής ο Αγαμέμνονας δολοφονείται από τη γυναίκα του Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της εξάδελφό του Αίγισθο. Τον θάνατο του πατέρα του εκδικήθηκε ο γιος του Ορέστης με παρότρυνση της αδελφής του Ηλέκτρας και με συμπαραστάτη τον φίλο του Πυλάδη . Το τέλος της προγονικής αμαρτίας δεν ερχόταν, καθώς ο Ορέστης καταδιωκόταν από τις Ερινύες. Σύμφωνα με χρησμό που πήρε ο Ορέστης θα έπρεπε να φέρει το άγαλμα της θεάς Άρτεμης από την Ταυρίδα. Όμως, έθιμο του τόπου ήταν να θυσιάζονται οι ναυαγοί που ξεβράζονταν εκεί· την προετοιμασία για τη θυσία έκαμνε η ιέρεια της θεάς, η Ιφιγένεια. Έτσι, Πυλάδης και Ορέστης φυλακίστηκαν, προκειμένου να θυσιαστούν· όμως, η αναγνώριση των δύο αδελφών προκάλεσε την ανατροπή. Μόλις η Ιφιγένεια πληροφορήθηκε και τον σκοπό του ταξιδιού τους, την κλοπή του αγάλματος της θεάς, μηχανεύτηκε τέχνασμα, για να μπορέσει ο Ορέστης να πάρει το άγαλμα της Άρτεμης από την Ταυρίδα και να το πάει στην Αττική, να γλιτώσει από τη θυσία και να καταφέρουν όλοι μαζί -Ορέστης, Πυλάδης , Ιφιγένεια- να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Προφασίστηκε στον βασιλιά Θόαντα ότι τα υποψήφια θύματα ήταν μολυσμένα και, επειδή άγγιξαν το άγαλμα της θεάς με τα χέρια τους, έπρεπε να εξαγνιστούν και να πλυθεί στη θάλασσα και το άγαλμα της θεάς. Απομάκρυνε τους φρουρούς με το πρόσχημα της μυστικότητας της τελετής, επιβιβάστηκαν στο καράβι και απέπλευσαν, αλλά ο Ποσειδώνας έριξε το καράβι στην ακτή. Σώθηκαν από την εκδικητική μανία του Θόαντα με την παρέμβαση της θεάς της Αθήνας και η οποία οδήγησε με ασφάλεια το πλοίο στην Αττική, όπου οι δραπέτες έκτισαν ναό στην Άρτεμη.

Ιφιγένεια στην Αττική:

Κατ' εντολή του Απόλλωνα, ο Ορέστης έκτισε ιερό της Αρτέμιδος στις Αλές , κοντά στη Βραυρώνα, όπου και εναπόθεσε το άγαλμα. Η Ιφιγένεια παρέμεινε ιέρεια της θεάς και εκεί την έθαψαν, όταν πέθανε.

Άρτεμις Ελαφηβόλος

Στενή είναι η σχέση της θεάς με τα ελάφια -εξού και το επίθετο. Την καταδεικνύουν τρεις πολύ γνωστοί μύθοι, με εμπλεκόμενους τον Ηρακλή, τον Ακταίωνα και την Ιφιγένεια.

1.  Ο Ηρακλής κατάφερε να ξεφύγει από την οργή που προκάλεσε στη θεά ο θάνατος του ελαφιού με τα χρυσά κέρατα, αφιερωμένου σε αυτήν, στο όρος Κερύνεια, στα σύνορα της Αρκαδίας με την Αχαΐα. Ο ήρωας εξήγησε στην Άρτεμη ότι δεν ήθελε να το σκοτώσει, όμως το έκανε επειδή κουράστηκε να το κυνηγά (επί ένα χρόνο) και έριξε την ευθύνη για τον φόνο στον Ευρυσθέα που είχε ζητήσει τον συγκεκριμένο άθλο.

2.  Η θεά τιμώρησε τον κυνηγό Ακταίωνα, γιατί παραφύλαξε και την είδε γυμνή να παίρνει το λουτρό της. Τον μεταμόρφωσε σε ελάφι και έβαλε τα πενήντα σκυλιά του να τον κατασπαράξουν.

3.      Σε αναίτιο φόνο στηρίζεται και όλη η ιστορία της θυσίας της Ιφιγένειας, η οποία όμως εμφανίζεται στους μύθους ως ένα υποκατάστατο της θεάς. Μάλιστα η ζωή και οι μετακινήσεις της κόρης συνδέονται ή συνοδεύουν την εξάπλωση της λατρείας της Άρτεμης.

kΚωνσταντίνα,Άρτεμις,Ελένη Κ.